ေသြးကင္ဆာအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား

Leukaemias ( လူကီးမီးယား) ကို ေသြးကင္ဆာအၿဖစ္ လူသိမ်ားၾကပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားဆိုတာ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ ဆီေတြ ကို ထုတ္လုပ္တဲ့ Haematopoietic stem cell ဌာနမွာ ၿဖစ္ပြားတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါ တစ္မ်ိဳး (Malignant disorder ) ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူကီးမီးယား ၿဖစ္ၿပီဆိုရင္ Bone Marrow လို႔ေခၚတဲ့ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီ
ထဲမွာ (သို႔မဟုတ္) Peripheral Blood ထဲမွာ ေသြးၿဖဴဥဆဲလ္ အေရအတြက္ေတြၿမင့္တက္လာပါတယ္ ။ လူကီးမီးယား ၿဖစ္ပြားတဲ့ၿဖစ္ စဥ္ဟာ သူ႔ရဲ႕အမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ရက္အနည္းငယ္ (သို႔) ရက္သတၱပတ္အနည္းငယ္ (သို႔) ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ထိေအာင္ၾကာၿမင့္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ေသြးကင္ဆာပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းဟာ ႏွစ္စဥ္ လူတစ္သိန္းမွာ ၁၀ ေယာက္ေလာက္ၿဖစ္ပြားေလ့ရွိၿပီး အဲဒီထဲက တစ္၀က္ခန္႔က လူကီးမီးယားပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ မိန္းမေတြ ထက္ ေယာကၤ်ားေတြက ပိုအၿဖစ္မ်ားႏုိင္ၿပီး အခ်ိဳးအေနနဲ႔ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Acute leukaemia မွာ ၃း၂ ရွိၿပီး နာတာရွည္ Chronic Lymphocytic Leukaemia မွာ ၂း၁ ရွိပါတယ္ ။ ပထ၀ီေၿမၿပင္အေနအထားအရေတာ့ တရုတ္ ၊ တရုတ္ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားမွာ Chronic lymphocytic leukaemia အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ Acute Leukaemia ကိုေတာ့ အသက္ အသက္အရြယ္မ်ိဳးစံုမွာ ေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ Acute Lymphocytic Leukaemia ဟာ အသက္ တစ္ႏွစ္ကေန ငါးႏွစ္အတြင္းမွာ အမ်ားဆံုးၿဖစ္ပါတယ္ ။ Acute Myeloid Leukaemia ပံုစံ မ်ိဳးစံု ကေတာ့ ငယ္ရြယ္ခ်ိန္အၿဖစ္နည္းၿပီး အလယ္အလတ္ပိုင္းနဲ႔ အသက္အရြယ္ၾကီးသူေတြမွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။

ေသြးကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္သလဲ ?

 လူနာအမ်ားစုမွာ ေသြးကင္ဆာကိုၿဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကို မသိရွိရပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း လူကီးမီး ယားၿဖစ္စဥ္နဲ႔ ပါ၀င္ပတ္သတ္ဆက္ႏြယ္မႈရွိေနပါတယ္ ။

၁ ။ ဓါတ္ေရာင္ၿခင္သင့္ၿခင္း (Ionising radiation)

ဂ်ပန္ႏို္င္ငံရွိ ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြမွာ Atomic bombing ( အႏုၿမဴေရာင္ၿခည္သင့္ ) ေၾကာင့္ Myeloid Leukaemia ေတြ လြန္စြာၿမင့္မား လာခဲ့ပါတယ္ ။ ခါးရိုးဆစ္နာၿခင္း ( Ankylosing spondylitis ) အား ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးၿပီးေသာ အခါ နဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကေလးငယ္အား ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္း ( Diagnostic X-Rays ) တို႔ေၾကာင့္ လူကီးမီး ယား ၿဖစ္ပြားမႈ ၿမင့္တက္လာပါတယ္ ။

၂ ။ အဆိပ္အေတာက္ၿဖစ္ေစေသာ ေဆး၀ါးမ်ား ( Cytotoxic drugs)

ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ cytotoxic drugs ေတြသံုးစြဲၿခင္း အားၿဖင့္ Myeloid Leukaemia ကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ စက္ရံုေတြ မွာ benzene ကိုထိေတြ႔ၿခင္းေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ေစပါတယ္ ။

၃ ။ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ား ( Retroviruses)

ေၾကာင္ေတြမွာၿဖစ္ေစတဲ့ လူကီးမီးယားအားၿဖစ္ပြားေစေသာ ဗိုင္းရပ္စ္ႏွင့္ဆင္တူသည့္ retroviruses ဟာ ရွားပါးေသာ T-cell leukaemia/ Lymphoma နဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈရွိေနပါတယ္ ။

၄ ။ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( Genetic)

ေသြးကင္ဆာရွိတဲ့ အမႊာ ေတြကေန ေသြးကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္း ၿမင့္မားေလ့ရွိတယ္ ။ Down's Syndrome နဲ႔အ ၿခားေသာ မ်ိဳးဗီဇ ေရာဂါေတြမွာလည္း ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းၿမင့္မားေလ့ရွိပါတယ္ ။

၅ ။ ခုခံအားစနစ္ (Immunological )

လတ္တေလာ ေသြးကင္ဆာ (Acute Leukaemia ) ဟာ primitive stem cells ေတြကိုပြားမ်ားေစၿပီး blasts ေတြ ကို စုပံုေစပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီထဲမွာ blasts ေတြ စုပံုလာတဲ့အတြက္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီ ပ်က္ဆီးၿခင္း ( bone marrow failure ) ကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားကို အဓိကအားၿဖင့္ အုပ္စုေလး စုခြဲၿခားႏိုင္ ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့

-Acute Lymphoblastic Leukaemia ( ALL )
-Acute Myeloid Leukaemia ( AML )
-Chronic Lymphocytic Leukaemia ( CLL )
-Chronic Myeloid Leukaemia (CML ) စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားလို႔ သံသယရွိၿပီ ဆိုရင္ ေသြးၿဖဴဥ အရည္အတြက္ ၿမင့္မားလာၿပီး ေသြးဆဲလ္အရည္အတြက္ မူမမွန္ၿခင္းကေနစတင္ပါတယ္ ။

လူကီးမီးယားလို႔ ဘယ္လုိသိရွိႏုိင္မလဲ ?

လူကီးမီးယားကို ေရာဂါအမည္သတ္မွတ္ဖို႔ ( Diagnosis ) လုပ္ဖို႔ဆိုရင္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီကို စစ္ေဆးရပါမယ္ ။ အဲဒီမွာ မူမ မွန္ဆဲလ္ေတြရဲ႕ Morphology ကိုစမ္းသပ္ၿခင္း ၊ Cell surface markers ( immunophenotyping ) အား စစ္ေဆးၿခင္း ၊ မူမမွန္ ( Clone-specific chromosone ) နဲ႔ ေမာ္လီက်ဴးေတြေၿပာင္းလဲၿခင္းတုိ႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ဒါဟာ တိက်တဲ့ ေရာဂါအမည္သတ္မွတ္ၿခင္းကို ေပးယံုသာမကပဲ တန္ဖိုးရွိတဲ့ ေရာဂါေကာင္းက်ိဳးခန္႔မွန္းခ်က္ ( Valuable prognostic infromation) ကိုလည္းေပးေစပါတယ္ ။

လူကီးမီယားရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

လူကီးမီးယား ဆဲလ္ အေရအတြက္ ၿမင့္မားလာၿခင္းနဲ႔ သင့္ရဲ႕ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီက ပံုမွန္ ေသြးဆဲလ္ေတြကို မထုတ္ လုပ္ႏုိင္ၿခင္းကေန လူကီးမီးယားရဲ႕ လကၡဏာေတြက စတင္ပါတယ္ ။ Acute leukaemia ေတြၿဖစ္တဲ့ (AML , ALL ) မွာဆိုရင္ ပံုမွန္ ေသြးၿဖဴဥဆဲလ္ေတြနဲသြားၿပီး Neutropenia ဆိုတဲ့အေၿခအေနတစ္ခုကို ၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ေမာ ပန္းလြယ္ၿပီး ၿဖဴေဖ်ာ့လာမယ္ ။ အသက္ရွူရတာလည္း ခက္လဲပင္ပန္းလာမယ္ ။ Platelets လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးခဲေစတဲ့ အရာေတြနဲသြားရင္ေတာ့ Thrombocytopenia လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးမခဲတဲ့ အေၿခအေန တစ္ ခုၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး ေသြးထြက္ၿခင္း ၊ ေသြးမတိတ္ၿခင္း လကၡဏာေတြ ခံစားရပါမယ္ ။ ေသြးေၿခဥၿခင္းနဲ႔ သင့္ရဲ႕ အေရ ၿပားေပၚ မွာ ခရမ္းေရာင္ သို႔မဟုတ္ အနီစက္ေလးေတြ ေတြ႔လာပါမယ္ ။ ေယဘူယ် လကၡဏာေတြကေတာ့
- အဖ်ားတက္ၿခင္း
- ပိန္ခ်ံဳးၿခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿခင္း
- လည္ေခ်ာင္းနာၿခင္း
- သြားဖံုးေရာင္ၿခင္း
- ညဖက္တြင္ေခၽြးေစးမ်ားထြက္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း ၊ အန္ၿခင္း
- အၿမင္အာရံု ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၿပႆနာမ်ား
- အရိုးႏွင့္ အဆစ္အၿမစ္နာၿခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရွိပဲ ေရာင္ရမ္းၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

Chronic leukaemia ရဲ႕ အစပိုင္းအဆင့္မ်ားမွာေတာ့ Leukaemic cells ေတြဟာ ပံုမွန္အေၿခအေနရွိၿပီး ဘာ လကၡဏာမွ ၿပေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာၿပၿပီဆိုရင္လည္း အနည္းငယ္မွ် သာၿဖစ္ၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ တၿဖည္းၿဖည္း နဲ႔ ဆိုးလာပါတယ္ ။ Chronic Leukaemia ရဲ႕ ေယဘူယ်လကၡဏာေတြကေတာ့

- ေမာပန္းလြယ္ၿခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ပိန္ခ်ံဳးၿခင္း
- ညဖက္တြင္ေခၽြးေစးမ်ားထြက္ၿခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရွိပဲ ေရာင္ရမ္းၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း အထက္ပါ လကၡဏာေတြ ရွိတိုင္းလည္း လူကီးမီးယားမဟုတ္ပါဘူး ။ တၿခားၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္းနဲ႔ ဖ်ားနာ တုပ္ေကြး ေတြလည္း ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ ၿပဳလုပ္ၿပီးမွသာ ေရာဂါအမည္ သတ္မွတ္ႏိုင္ မွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

@ သက္တန္႔ခ်ိဳ